Suriname is maandag (vandaag) het eerste land in de Amazoneregio geworden die de malaria vrije status heeft ontvangen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Dat meldt de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (Paho) maandag in een persbericht. Deze historische mijlpaal wordt toegeschreven aan haast zeventig jaar inzet van de overheid en bevolking in Suriname om deze ziekte uit te roeien in zijn uitgestrekte regenwouden en diverse gemeenschappen.

“De WHO feliciteert Suriname met deze opmerkelijke prestatie”, zei directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus. “Deze status is een krachtige bevestiging van het principe dat iedereen, ongeacht nationaliteit, achtergrond of migratiestatus, toegang tot malaria-diagnose en -behandeling verdient. Surinames vastberaden toewijding aan gezondheidsrechtvaardigheid dient als een inspiratie voor alle landen die streven naar een malaria-vrije toekomst.”

Met de aankondiging van maandag zijn in totaal 46 landen en één gebied gecertificeerd als malaria-vrij door de WHO, waaronder twaalf landen in de Amerika’s. “Suriname heeft gedaan wat nodig was om malaria te elimineren: het snel opsporen en behandelen van elk geval, onderzoek doen om verspreiding te voorkomen en gemeenschappen betrekken”, zei Paho-directeur Jarbas Barbosa. “Deze certificering weerspiegelt jaren van volhardende inspanning, vooral in afgelegen gebieden. Het betekent dat toekomstige generaties vrij kunnen opgroeien van deze potentieel dodelijke ziekte.”

De status malaria-vrij wordt verleend door de WHO wanneer een land heeft bewezen, buiten redelijke twijfel, dat de keten van inheemse overdracht in het hele land gedurende ten minste drie opeenvolgende jaren is onderbroken. “Dit succes in Suriname laat zien dat het mogelijk is om malaria te elimineren in uitdagende omstandigheden in het Amazonebekken en in tropische continentale landen. De malaria-vrije status van het land is cruciaal in het bevorderen van het initiatief van de Paho, dat is gericht op het elimineren van meer dan dertig overdraagbare ziekten, waaronder malaria, in landen van de Amerika’s tegen 2030. De uiteindelijke beslissing over het toekennen van een malaria-vrije status aan een land wordt genomen door de directeur-generaal van de WHO, op basis van een aanbeveling van de technische adviesgroep voor malaria-eliminatie en certificering en validatie door de malaria-beleidsadviesgroep.

Lange weg

Volgens het Paho-persbericht gaf minister Amar Ramadhin van Volksgezondheid aan dat het elimineren van malaria positieve effecten zal hebben op de gezondheidszorgsector in het land en verder de economie zal stimuleren en het toerisme zal bevorderen. “Tegelijkertijd erkennen we dat het behouden van deze status voortdurende waakzaamheid vereist. We moeten de nodige maatregelen blijven nemen om de herintroductie van malaria te voorkomen. We zijn er trots op dat onze gemeenschappen nu beschermd zijn en zullen ons volledig inzetten voor het waarborgen van deze hard bevochten verworvenheden.”

De inspanningen om malaria te bestrijden in Suriname begonnen in de jaren vijftig in de dichtbevolkte kustgebieden van het land, waarbij sterk werd vertrouwd op het flitten in huizen. Tegen de jaren zestig waren de kustgebieden malaria-vrij geworden en werd de aandacht gericht op het bosrijke binnenland van het land, waar diverse inheemse en tribale gemeenschappen wonen.

Hoewel binnenshuis spuiten succesvol was in kustgebieden, was de impact beperkt in het binnenland van het land vanwege de prevalentie van traditionele open woningen die minimale bescherming tegen muskieten bieden. In 1974 werd de bestrijding van malaria in het binnenland gedecentraliseerd naar de Medische Zending, de primaire gezondheidszorgdienst van Suriname, die gezondheidswerkers uit de lokale gemeenschappen rekruteerde en trainde om vroege diagnose en behandeling te bieden. De toename van mijnactiviteiten, met name goudwinning, leidde tot een stijging van malaria, die in 2001 een piek bereikte van meer dan vijftienduizend gevallen, de hoogste transmissiepercentages van malaria in de Amerika’s.

Verbetering capaciteit

Sinds 2005 is de capaciteit om diagnoses te stellen aanzienlijk uitgebreid met steun van het Global Fund to Fight Aids, Tuberculosis and Malaria, met zowel verbeteringen in de microscopie als het gebruik van snelle diagnostische testen, vooral onder mobiele groepen. De preventie onder high-risk groepen werd ook versterkt door de distributie van met insecticide behandelde klamboes gefinancierd door het Global Fund.

In 2006 was malaria drastisch afgenomen onder de inheemse bevolkingsgroepen. De aandacht werd toen gevestigd op hoge risico mobiele populaties in afgelegen mijnbouwgebieden. Om deze groepen te bereiken – van wie velen migranten uit buurlanden met malaria zijn – heeft het land een netwerk van malaria service leveranciers opgezet, rechtstreeks gerekruteerd uit de mijnbouwgemeenschappen. Deze getrainde gemeenschapswerkers bieden gratis malaria-diagnose, behandeling en preventie aan en spelen een cruciale rol bij het dichten van toegangsgaten in moeilijk bereikbare gebieden.

Door universele toegang tot diagnose en behandeling te waarborgen, ongeacht de juridische status, een uitgebreid netwerk van gemeenschapsgezondheidswerkers in te zetten en nationale malaria-opsporing te implementeren, inclusief bij grensovergangen, heeft Suriname malaria succesvol geëlimineerd. Het laatste lokaal overgedragen geval van Plasmodium falciparum-malaria werd geregistreerd in 2018, gevolgd door het laatste Plasmodium vivax-geval in 2021.

De regering van Suriname heeft volgens de Paho een sterke toewijding getoond aan de eliminatie van malaria, onder meer via de Nationale Malaria Eliminatie Taskforce, het Malaria Programma, het Malaria Eliminatiefonds en grensoverschrijdende samenwerking met Brazilië, Guyana en Frans-Guyana. Al vele jaren biedt Paho/WHO, met steun van de Amerikaanse overheid, technische samenwerking in de hele anti-malariacampagne van Suriname. Sinds 2016 neemt het land ook deel aan het ‘Eliminatie 2025’-initiatief – een groep landen die door de WHO zijn geïdentificeerd als potentiële kandidaten om malaria tegen 2025 te elimineren.